Alles mogen zeggen  |  26-1-2022

Door: Esther Hulst

Het zal niemand zijn ontgaan: de uitzending van BOOS. De mediastorm was heftig en nodig. De advertentie gericht aan John de Mol, alle BN-ers die posts op hun socials deelden, onze eigen Zwerm app groep die ontplofte…

Ik vond het lastig om me uit te spreken. Moet je je wel uitspreken? Lijkt het geen aandacht zoeken ten koste van de slachtoffers? Doe je dan niet mee aan “trial by media”? Toch spreek ik me nu uit. Ik typ deze blog omdat ik vind dat ik iets te zeggen heb, iets te delen heb. Omdat wij al meer dan 10 jaar de educatieve voorstellingen “Bijna 11 enzo” en “CLOSE” over seksualiteit en grenzen stellen spelen. Het is niet zo zwart-wit als de discussie nu gevoerd wordt. Natuurlijk, waar de schuld ligt is duidelijk: de schuld ligt bij hen die misbruik maken van de ander. Zeker.

Maar consent is niet simpel de vraag: “Wil je seks?” met als antwoord “Ja.”. Consent of overeenstemming is veel ingewikkelder. Was het maar zo simpel. Dan hoeven we jongeren alleen maar de vraag te leren stellen en het antwoord te leren geven. Het is complex. Seks is een spannende en intieme ontdekkingsreis waarin je bij de start niet altijd precies weet wat je wil of prettig vindt. Laat staan dat je vooraf weet hoever je wil gaan. Halverwege iets anders besluiten omdat het niet oké voelt, moet te alle tijden kunnen. En dus absoluut niet “Wie A zegt, moet B zeggen”. De vraag: “Wat is seks eigenlijk?”, roept in de klas al meer vragen dan antwoorden op.

Als Theatergroep Zwerm op een school Close komt spelen, hebben de leerlingen soms best al wat over seks gepraat, maar dan vooral over het technische gedeelte uit de biologieboekjes. Hoe maak je baby’s? En vooral: hoe voorkom je dit? Wat is de anatomie van de geslachtsdelen? Hoe zit de vrouwelijke cyclus in elkaar? Hoe voorkom je Soa’s? Super belangrijk. Maar over hoe je er achter komt of de ander wel of niet wil (met of zonder woorden) hebben ze het vaak nog nooit gehad. En hoe moet dat eigenlijk? En met wie moeten ze het er over hebben? Met hun ouders?

Ik heb zelf een dochter van net 4 jaar. Wanneer begin je met zo’n kleintje over verliefd zijn, intimiteit of seksuele voorlichting? En hoe? Vanuit mijn werk heb ik me natuurlijk ingelezen en weet ik dat het ’t beste is om er van jongs af aan over te praten. Op het niveau van je kind natuurlijk, zodat je kind het ook kan begrijpen. Mijn pogingen worden vaak afgesloten met: oké mama, mag ik dan nu een koekje? Of: is goed mama, gaan we nu knutselen? De interesse is er nog niet, maar ze vindt het wel normaal dat we het er over hebben.

Zelfs op school als biologiedocent is het nog steeds moeilijk om met leerlingen over seks te praten. Omdat het op sociaal emotioneel niveau zo intiem is. En omdat het dan zo snel persoonlijk wordt, terwijl je dat als docent misschien helemaal niet wilt. Dáárom boeken scholen de voorstelling Close. Wij komen de voorstelling spelen en hebben het daarna in de nabespreking met de leerlingen over onderwerpen als: seksuele diversiteit, consent, grenzen stellen, rolpatronen en nog veel meer.

Wij hebben als stelregel dat leerlingen alles mogen zeggen. Echt alles. Natuurlijk corrigeren we te grof taalgebruik en schelden kan natuurlijk nooit. Maar ze mogen wel alles zeggen. Voorbeeld: in de voorstelling zijn de personages Floortje en Lars een setje. Ze hebben verkering. Floortje wil nog geen seks. Lars wel. In de laatste scène vertellen ze over hun eerste keer samen. Dit gaat (spoiler) helemaal mis. Floortje wil niet en Lars heeft dit niet door. Dan vragen we de leerlingen: “Wilden Floortje en Lars seks?”. Beide mogelijke antwoorden komen ongeveer even veel voor. “Waarom wilde zij niet?” vragen wij weer. Soms zegt een leerling dan: “Maar ze wilde wél! Ze had toch een condoom bij zich. Als je dat meeneemt, wil je zeker!” “Dus een condoom bij je hebben = seks willen?”, vraagt de gespreksleider. “Nee.”, antwoordt een andere leerling. “Natuurlijk niet. Ze had het condoom mee voor de zekerheid.” “Oké, oké,” vat de gespreksleider samen. “Een condoom meenemen betekent niet persé dat je seks wilt. Hoe weet je dan zeker of de ander wel of niet wil?”

Daar begint het echte gesprek. Je komt alleen bij dit gesprek als je met elkaar afspreekt dat je echt alles mag zeggen. Alleen wanneer er ruimte is voor ieders mening, ieders gedachtespinsels kun je nieuwe meningen vormen. Door iedereen de ruimte te geven om te zeggen wat zij van het onderwerp weten of hoe zij erover denken, geef je iedereen ook de ruimte om hun mening te herzien of aan te passen.

Consent betekent instemming, toestemming, overeenstemming hebben over dat je allebei wilt. De helderste manier om hierachter te komen is erover praten. Met degene waarmee je seks gaat hebben, maar ook met je peers, je vrienden, de mensen met wie je omgaat, met je medeleerlingen en met ons wanneer wij de voorstelling spelen. Want door erover te praten, leer je van elkaar.

Esther is eigenaar van Op de eerste rij. Ze maakt, schrijft en speelt voorstellingen met Theatergroep Zwerm en is daarbij werkzaam als theaterdocent. Hier schrijft ze over het maken van nieuwe voorstellingen, het lesgeven en haar leven als werkende moeder.